Z danych PBC wynika, że spośród 23,7 mln Polaków w wieku od 15 do 75 lat prasę czytuje ponad 80 proc. odbiorców. Około 45 proc. deklaruje czytanie prasy drukowanej. Ta forma publikacji jest popularna w dwóch najliczniejszych grupach wiekowych. W grupie 35-44 lat to 46,4 proc. liczącej 6,1 mln populacji, w grupie 55-75 lat – ponad połowa (51 proc.) z 10,1 mln. Senior-czytelnik to dziś bardzo ważny odbiorca prasy.
Wyniki „Prognozy ludności na lata 2023-2060” wskazują na pogłębianie się procesu starzenia społeczeństwa. Mimo przewidywanego ubytku ludności o ponad 7 mln do 2060 r. spodziewany jest postępujący proces starzenia się ludności Polski, co oznacza wzrost odsetka osób w wieku 65 lat i więcej. Populacja osób w tym wieku wzrośnie w końcu horyzontu prognozy do 11,6 miliona i będzie stanowiła prawie 40% ogółu ludności. W naturalny więc sposób seniorzy stają się coraz ważniejszą grupą – pod każdym względem.
Katarzyna Dettlaff-Lubiejewska, pracownik Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku, inicjatorka Gdańskiego Centrum Seniora i biblioterapeutka, już kilkanaście lat temu przeprowadziła sondaż badawczy w gronie ponad 200 osób w wieku 47-86 lat, korzystających z bibliotek. Niemal wszyscy ankietowani uznali, że czytanie książek i czasopism ma dla nich bardzo duże (154 osoby) lub duże (52 osoby) znaczenie. Tylko trzy osoby stwierdziły, iż czytanie ma małe znaczenie w zaspokajaniu ich wewnętrznych potrzeb. W odpowiedzi na pytanie „Jakie czasopisma czytasz najchętniej?” respondenci wymienili kilkadziesiąt tytułów, w których znalazły się zarówno dzienniki, jak i tygodniki czy miesięczniki, m.in. „Polityka”, „Newsweek”, „Angora”, „Przekrój”, „Twój Styl”, „VIVA!”, „Gala”, „Claudia”, „Przyjaciółka”, „Pani”, a także: „Świat Nauki”, „Wiedza i Życie”, czy „Wędkarza”.
Wydaje się więc, że prasa ma dla seniorów szczególne znaczenie jako medium. Z drugiej strony – seniorzy są coraz bardziej znaczącą grupą czytelników. Już teraz istnieje wiele tytułów prasowych, które są dostosowane do potrzeb seniorów, co świadczy o ich rosnącym znaczeniu w społeczeństwie. W miarę starzejącego się społeczeństwa należy nadal zwracać uwagę na potrzeby informacyjne i edukacyjne tej grupy, aby zapewnić im jakość życia, na jaką zasługują.
Aktywni i doświadczeni
Aby jak najlepiej spełnić oczekiwania seniorów i dotrzeć do nich z przekazem medialnym trzeba najpierw dobrze zrozumieć tę grupę. Kim więc jest współczesny senior-czytelnik?
– Aby zrozumieć, kim jest senior, warto uwzględnić opinie dojrzałych czytelniczek uczestniczących w badaniach naszego wydawnictwa. Dla nich seniorami są najczęściej ich rodzice, czyli osoby w wieku 70+ lub 80+. Jednak ogólnie rzecz biorąc, czytelnik-senior to osoba w wieku 60+, która ceni i preferuje tradycyjne formy mediów, takie jak prasa drukowana. Interesuje się tematami praktycznymi, które mogą bezpośrednio wpływać na jakość jej życia. Seniorzy często dysponują większą ilością czasu na czytanie i poszukują treści, które są nie tylko informacyjne, ale także inspirujące i wspierające – tłumaczy Katarzyna Kosek-Jakubowska, publisher z Wydawnictwa Bauer.
– Osoby starsze często zyskują dużo wolnego czasu, a wśród nich znajduje się całkiem liczna grupa, która – mimo nie zawsze najlepszego stanu zdrowia – decyduje się na aktywność. To właśnie ta grupa stanowi większość naszych czytelników wśród seniorów. Są to osoby rozsądne, odpowiedzialne, spokojne, opanowane, obowiązkowe, pracowite, a także wykazujące się samodyscypliną i silną wolą – mówi Justyna Nizio, Publisher/Wydawca czasopism krzyżówkowych w Wydawnictwie Bauer.
– Czytelnik-senior, zwykle w wieku 60+, to osoba doświadczona życiowo, ceniąca rzetelne i praktyczne treści. Chętnie sięga po artykuły dotyczące zdrowia, tradycji, kultury czy relacji rodzinnych. Wielu seniorów wciąż preferuje prasę drukowaną jako wiarygodne i trwałe źródło informacji. Poszukują materiałów, które rozwijają ich pasje, dostarczają rozrywki i edukacji, a jednocześnie odpowiadają na ich specyficzne potrzeby. To wierni i zaangażowani czytelnicy, którzy doceniają jakość i wartość prasy dostosowanej do ich oczekiwań – zauważa Sylwia Kulikowska, Medical Market Director, Redaktor Naczelna „Forum Pediatrii Praktycznej” (Wydawnictwo Forum).
– To osoba, która ma sporo wolnego czasu, który może przeznaczyć w większości dla siebie. To także często osoba ostrożnie gospodarująca swoim budżetem. Senior kupi ulubiony tytuł i będzie starał się w miarę możliwości rozwiązać jak najwięcej zadań w numerze. Czytelnik-senior rzadko będzie próbował zmiany swoich wieloletnich szaradziarskich przyzwyczajeń – stwierdza Stanisław Grdeń, redaktor naczelny czasopism krzyżówkowych serii KORONA (Oficyna Wydawnicza Press Media).
– Charakterystyka czytelnika-seniora to nie lada wyzwanie, bo w potocznie rozumianej grupie seniorów mieszczą się trzy, a nawet cztery pokolenia. Mamy młodych seniorów, którzy nie lubią być tak nazywani – i mają rację! Dzisiejszy pięćdziesięciolatek to przecież człowiek w sile wieku. Dalej mamy grupę okrzepłych w życiu bez obowiązków zawodowych emerytów – kobiety 60+ i mężczyzn 65+. To osoby doświadczają późnej dorosłości na miarę swoich indywidualnych możliwości – jedni odnajdują nowe pasje, inni skupiają się na rodzinie czy zdrowiu. A na końcu, rosnąca liczbowo, najstarsza grupa seniorów 75+. To oni często powoli wycofują się z różnych obszarów życia, tracą samodzielność i wymagają większej opieki i wsparcia. W moim odczuciu to właśnie tutaj zaczyna się współczesna starość – choć, oczywiście, są wyjątki! Znam wielu seniorów 80+, którzy nic sobie z wieku nie robią i trudno za nimi nadążyć. Niektórzy z nich to nasi redaktorzy i żywe dowody na to, że PESEL to tylko liczba – przekonuje Linda Matus, redaktor naczelna „Gazety Senior” (Wydawnictwo MediaSenior Linda Matus).
Przemyślane treści
Jakie tematy interesują dzisiejszych seniorów? O czym czytają najchętniej, na co zwracają szczególną uwagę?
– Czytelnik-senior to osoba dojrzała, świadoma swoich potrzeb i otwarta na zdobywanie nowych informacji. Ceni treści głębokie, przemyślane i rzetelne, które mają praktyczne zastosowanie w codziennym życiu – takie jak porady zdrowotne czy inspiracje na spędzanie czasu. Seniorzy przywiązują dużą wagę do tradycji, historii oraz kultury, a także chętnie sięgają po materiały rozwijające ich pasje, jak sztuka czy literatura. Choć nie wszyscy są biegli w nowych technologiach, coraz częściej korzystają z internetu, szukając wiarygodnych źródeł informacji, które dostarczają im zarówno wiedzy, jak i rozrywki – wyjaśnia Sylwia Kulikowska z Wydawnictwa Forum.
– Niezależnie od wieku, wszyscy czytelnicy mają podobne potrzeby. Prasa jest dla nich przede wszystkim źródłem przyjemności i odpoczynku, oferując ucieczkę od codziennych trosk i stresów. Poszukują w niej nadziei i inspiracji. Czytanie prasy pomaga im również utrzymać sprawność i młodość intelektualną, a jednocześnie cenią sobie porady dotyczące codziennych wyzwań. Osoby w dojrzałym wieku interesują się tematami związanymi ze zdrowiem i medycyną, w tym profilaktyką chorób, zdrowym odżywianiem i aktywnością fizyczną. Ważne są dla nich również kwestie finansowe, takie jak emerytury i oszczędzanie, oraz tematy związane z prawem i prawami konsumenta. Dodatkowo wielu seniorów pasjonuje się historią, kulturą oraz lokalnymi wydarzeniami. Cenią sobie także prawdziwe historie i reportaże, zwłaszcza te, które mają pozytywny wydźwięk i dobrze się kończą – mówi Katarzyna Kosek-Jakubowska z Wydawnictwa Bauer.
– Mogę opowiedzieć o tym, co interesuje czytelników „Gazety Senior”. Najbardziej cenią sobie konkretne i potwierdzone informacje o wchodzących w życie zmianach – wszystko, co dotyczy ich bezpośrednio, podane w przystępnej formie. Przykładowo: nowe przepisy dotyczące świadczeń dla seniorów, zawiłości związane z emeryturami i dodatkami. Najważniejsze, żeby te tematy były wytłumaczone jasno, na przykładach i zrozumiałym językiem, bo cytaty z ustaw naprawdę nikomu problemu nie rozwiążą – tłumaczy Linda Matus, redaktor naczelna „Gazety Senior”.
– Bardzo istotne są też informacje z obszaru służby zdrowia – dostęp do specjalistów, darmowe leki, sanatoria. Seniorzy chcą wiedzieć, na co mogą liczyć i jak skorzystać z dostępnych udogodnień. Dużo uwagi poświęcamy także ostrzeganiu przed nowymi metodami oszustw – czy to przez telefon, czy w sieci. Każdy miesiąc przynosi nowe zagrożenia, a seniorzy są niestety łatwym celem. Nie mniej ważne są wiadomości z życia organizacji senioralnych, takich jak Uniwersytety Trzeciego Wieku, Rady Seniorów, Centra Seniorów, czy inicjatywy, które można podpatrzeć i wdrożyć lokalnie. Do tego oczywiście kultura – seniorzy uwielbiają wydarzenia kulturalne, choć często wybierają inne propozycje niż młodsze pokolenia. To, co słyszymy od naszych wiernych Czytelników, to że „Gazeta Senior” jest dla nich kompendium tego, co warto wiedzieć w danym miesiącu, wzbogaconym o garść ciekawostek, inspirujących historii oraz dedykowanych ofert i produktów w przystępnych cenach – zauważa Linda Matus.
W trosce o dobrostan
Szybki rozwój społeczeństwa informacyjnego, opartego w znacznym stopniu na nowych technologiach to spore wyzwanie dla współczesnych seniorów. Aby sprawnie radzić sobie w rzeczywistości XXI wieku często potrzebują odpowiednich porad.
– Seniorzy szukają w prasie wsparcia w poprawie samopoczucia i dbaniu o własny dobrostan, a także porad, które pomogą im lepiej zrozumieć siebie, swoje emocje oraz emocje i motywacje bliskich. Współczesny senior potrzebuje porad dotyczących zdrowego stylu życia, zarządzania finansami, korzystania z nowych technologii oraz utrzymywania aktywności społecznej. Istotne są również wskazówki dotyczące opieki zdrowotnej, praw pacjenta, a także porady prawne i konsumenckie. Cenne mogą być także porady na temat radzenia sobie z samotnością i utrzymania zdrowia psychicznego – stwierdza Katarzyna Kosek-Jakubowska z Wydawnictwa Bauer.
– Czasem żartuję, że aby dziś dobrze przygotować się do życia na emeryturze, trzeba być jednocześnie dobrym prawnikiem i jeszcze lepszym lekarzem. Życie, nie tylko seniorów, stało się dużo bardziej skomplikowane niż 20 czy 30 lat temu. Wymaga od nas wszystkich znacznie większej wiedzy w różnych dziedzinach – od prawa i medycyny, kultury fizycznej, przez nowe technologie i świadomość zagrożeń związanych z dezinformacją, aż po finanse i porządkowanie spraw majątkowych. Do tego dochodzą jeszcze nowe dla wielu seniorów obszary, takie jak psychologia, na które również warto pozostawać otwartym – tłumaczy Linda Matus, redaktor naczelna „Gazeta Senior”. – Dzisiejsza rzeczywistość domaga się uczenia przez całe życie. W tym kontekście nie tylko prasa, lektura, ale i uniwersytety trzeciego wieku stają się wręcz obowiązkową pozycją dla każdego seniora, który chce odnajdywać się w dzisiejszym świecie. Kiedyś życie wyglądało inaczej – człowiek żył, żył i umierał. A dziś? Oczekiwana długość życia wydłużyła się tak bardzo, że życie zaczyna przypominać maraton. Każdy maratończyk wie, ile to wymaga przygotowań: treningi, wiedza, odpowiednia dieta, regeneracja, praca nad nastawieniem, a także radzenie sobie z kontuzjami, leczeniem i rekonwalescencją. A i tak przyjdzie w końcu taki moment, kiedy trzeba nauczyć się odpuszczać. Współczesny senior potrzebuje więc nie tylko praktycznych porad, ale także wsparcia w utrzymaniu otwartego umysłu i gotowości do podejmowania nowych wyzwań – dodaje.
– Współczesny senior potrzebuje porad, które pomogą mu czerpać satysfakcję z życia, zachować zdrowie i aktywność oraz odnaleźć się w zmieniającym się świecie. Przede wszystkim ważne są wskazówki dotyczące dbania o zdrowie, w tym diety, aktywności fizycznej i profilaktyki chorób. Istotne są także porady związane z zarządzaniem finansami, prawami seniorów, czy korzystaniem z nowoczesnych technologii, które mogą ułatwiać codzienne życie. Seniorzy często poszukują wsparcia w budowaniu relacji międzypokoleniowych, pielęgnowaniu tradycji rodzinnych czy rozwijaniu swoich pasji. Pomocne są także porady dotyczące radzenia sobie z samotnością, organizowania czasu wolnego czy uczestnictwa w życiu kulturalnym i społecznym. Współczesny senior ceni rozwiązania praktyczne i inspirujące, które pomagają mu żyć pełnią życia w zgodzie z jego potrzebami i możliwościami – uważa Sylwia Kulikowska, Medical Market Director i Redaktor Naczelna „Forum Pediatrii Praktycznej”.
Krzyżówki dla doświadczonych
Osoby starsze szukają oczywiście w mediach nie tylko informacji czy porad, ale również rozrywki. Niezmienne od lat prasowym hitem w tym zakresie są krzyżówki.
– Wiedza, mądrość życiowa, cierpliwość i doświadczenie to cechy często przypisywane osobom starszym. To właśnie one sprawiają, że seniorzy chętnie sięgają po różnego rodzaju krzyżówki, które stanowią dla nich atrakcyjną formę rozrywki. Cechami charakterystycznymi osób starszych są m.in. skłonność do unikania ryzyka i niechęć do zmian. Dlatego można stwierdzić, że seniorzy najchętniej wybierają krzyżówki tradycyjne – proste, zrozumiałe i odnoszące się do świata, który dobrze znają. Krzyżówki są pomocne dla seniorów z wielu względów: trening umysłu pozwala dłużej utrzymać sprawność, rozwiązywanie krzyżówek jest znakomitym wypełniaczem czasu wolnego, zagadki występujące w krzyżówkach mogą być pretekstem do nawiązania kontaktu ze znajomymi, satysfakcja z prawidłowego rozwiązania wprawia w dobry nastrój. Dotyczy to zwłaszcza ludzi samotnych – mówi Justyna Nizio, Publisher/Wydawca czasopism krzyżówkowych w Wydawnictwie Bauer.
– Krzyżówki dla seniorów są coraz lepiej dostosowane do ich potrzeb, zwłaszcza pod względem czytelności. Wiele czasopism i gazet stosuje większą czcionkę, co ułatwia rozwiązanie łamigłówek osobom z osłabionym wzrokiem. Tematyka krzyżówek często nawiązuje do zainteresowań seniorów, takich jak historia czy życie codzienne, co sprawia, że są one nie tylko przyjemną rozrywką, ale także ćwiczeniem dla umysłu. Dzięki temu krzyżówki stają się łatwiejsze i bardziej dostępne dla starszych czytelników – przekonuje Sylwia Kulikowska z Wydawnictwa Forum.
– Krzyżówki są bardzo lubiane przez seniorów i niewątpliwie przynoszą im radość. Jednak z tego, co czytam i obserwuję, istnieją lepsze metody na gimnastykę umysłu na emeryturze. Porównałabym to do ćwiczeń fizycznych – prawdziwa gimnastyka mózgu powinna być jak dobry trening, po którym mamy zakwasy. Dlatego warto sięgać po sudoku, zagadki logiczne czy gry wymagające myślenia strategicznego. Na rynku można dziś znaleźć wiele tego typu publikacji dedykowanych seniorom. Osobiście polecam i sama stosuję, naukę języków obcych. To nie tylko gimnastyka dla szarych komórek, ale także skuteczna profilaktyka chorób demencyjnych. Momentami wyzwanie to bywa frustrujące, ale co najważniejsze, badania potwierdzają, że pomaga chronić mózg przed „rdzewieniem” w dłuższej perspektywie. Więc choć krzyżówki to świetna zabawa, warto od czasu do czasu spróbować czegoś bardziej wymagającego – radzi Linda Matus, redaktor naczelna „Gazety Senior”.
– Osoby starsze zdecydowanie potrzebują rozrywki i krzyżówek – zarówno obiektywnie, jak i subiektywnie. Obiektywnie, gdyż rozwiązywanie łamigłówek silnie spowalnia naturalny proces zaniku neuronów w mózgu, a subiektywnie, gdyż, jak sądzę, zmaganie się z krzyżówkami i szaradami sprawia im przyjemność. Ta opinia znajduje potwierdzenie w częstych telefonicznych kontaktach czytelników z naszą redakcją, dzieleniem się sugestiami i pomysłami. Rozrywki umysłowe niewątpliwie korzystnie wpływają na samopoczucie i formę psychiczną seniorów. Przede wszystkim poprawiają pamięć, ćwiczą koncentrację, a część łamigłówek – jak na przykład sudoku – wspomaga zdolności analizy i strategii. Wydawcy nie zakładają, że starszy odbiorca staje się z wiekiem mniej inteligentny. Moim zdaniem jest wręcz odwrotnie. Starsi czytelnicy rozwiązujący krzyżówki od lat w pewnym stopniu dominują znawstwem słów nad młodszym pokoleniem. Wynika to z faktu stale rosnącego zasobu słów, jakim dysponują w wyniku częstego kontaktu z krzyżówkowymi – zwraca uwagę Stanisław Grdeń, redaktor naczelny czasopism krzyżówkowych serii KORONA.
Najbardziej przyjazne medium
Wydawcy zwracają uwagę, na jeszcze jeden istotny aspekt więzi pomiędzy prasą a seniorami – pomoc w uniknięciu wykluczenia społecznego.
– Prasa pomaga seniorom unikać wykluczenia, dostarczając im rzetelnych informacji, edukując i inspirując do aktywności. Poruszając istotne tematy, wspiera ich zaangażowanie społeczne, a materiały o technologiach ułatwiają odnalezienie się w cyfrowym świecie. Dzięki trwałości i przystępności treści prasa buduje pewność siebie seniorów i wzmacnia ich poczucie przynależności do społeczności – mówi Sylwia Kulikowska z Wydawnictwa Forum.
– Prasa może pomóc seniorom uniknąć wykluczenia, dostarczając im aktualnych informacji i edukując ich na temat nowych technologii i zmian społecznych. Dzięki prasie seniorzy mogą być na bieżąco z wydarzeniami na świecie i w swojej lokalnej społeczności, co sprzyja ich aktywnemu uczestnictwu w życiu społecznym. Prasa może również oferować platformę do wymiany doświadczeń i opinii, co wzmacnia poczucie przynależności – twierdzi Katarzyna Kosek-Jakubowska z Wydawnictwa Bauer.
– Prasa zawsze pomaga, o ile seniorzy mają do niej dostęp. Niestety, z tym bywa różnie, bo sytuacja na tym polu jest trudna. Darmowy dostęp do treści wątpliwej jakości, a czasem wręcz do dezinformacji, nie zastąpi solidnej porcji porannej prasówki. Dziś, myśląc o prasówce, mam na myśli zarówno media drukowane, jak i elektroniczne – z tej drogi już nie ma powrotu, a problemem często polega na tym, że wielu seniorów uważa media społecznościowe za media. Aby trzymać rękę na przysłowiowym pulsie, ale nie dać się zepchnąć na margines teorii spiskowych, zachęcam seniorów, by wybrali kilka sprawdzonych, wiarygodnych źródeł informacji i tego się trzymali. Warto także za taki dostęp zapłacić – czy to za gazetę w wersji drukowanej, czy dostęp online – tak jak dawniej płaciło się za gazetę w kiosku. Nie ma czegoś takiego jak darmowy lunch. Jeśli coś jest za darmo, warto się zastanowić, gdzie jest haczyk – uważa Linda Matus, redaktor naczelna „Gazety Senior”.
– Często zapominamy, że dla najstarszych seniorów prasa drukowana ma ten atut, że nie wymaga włączania urządzeń, logowania czy pamiętania haseł. Gazeta po prostu jest, otwierasz i czytasz. O ile wzrok na to pozwala, wielu seniorów chętnie po nią sięga, bo wciąż jest to najprostsze i najbardziej dostępne medium – dodaje Linda Matus.
KINGA SZYMKIEWICZ
DARIUSZ MATEREK
