To był wyjątkowy rok w historii całego świata. 2020 – już na zawsze będzie nam się kojarzył z pandemią, lockdownem, przymusową izolacją i śmiercią bardzo wielu ludzi. Rok dramatyczny, straszny, przerażający. Rok próby dla wszystkich. Jak radził sobie w ciągu minionych 12 miesięcy rynek prasowy? Poniżej przedstawiamy przegląd najważniejszych – w naszej ocenie – wydarzeń.
Styczeń
Tygodnik „Polityka” po raz 27. przyznał „Paszporty Polityki” – nagrody za wybitne osiągnięcia w kulturze i sztuce. Tymi prestiżowymi nagrodami wyróżniono: Bartosza Bieleni, Weroniki Szczawińskiej, Dominiki Słowik, Weroniki Gęsickiej, Jakuba Józefa Orlińskiego, Błażeja Króla i Dawida Ciślaka. Nagrodę specjalną Kreatora Kultury otrzymała laureatka Nagrody Nobla Olga Tokarczuk.
„Gazeta Wyborcza” (Agora) w wydaniach od poniedziałku do czwartku zrezygnowała ze stron lokalnych w 13 miastach: Białymstoku, Bydgoszczy, Częstochowie, Gorzowie Wielkopolskim/Zielonej Górze, Kielcach, Lublinie, Olsztynie, Opolu, Płocku, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie i Toruniu. Zamiast tego w piątki w tych regionach ukazują się tygodniowe magazyny lokalne.
Luty
Izba Wydawców Prasy opublikowała dane dotycząc rynku dystrybucji prasy – liderem niezmiennie jest Kolporter z 53,34 proc. udziału w rynku. Na kolejnych miejscach znalazły się Ruch z 23,1 proc. i Garmond Press z 16,98 proc. udziałów – podała IWP. Kolporter dostarczał prasę do 21 tys. punktów sprzedaży detalicznej, Ruch – 15,9 tys., a Garmond Press – 11,8 tys.
Magazyn psychologiczny „Charaktery” zmienił właściciela – został kupiony przez Forum Media Polska. Dotychczasowym wydawcą pisma była spółka Charaktery, w której portfolio znajdują się także pisma „Psychologia Dziś”, „Psychologia w Szkole” oraz wydawane w Niemczech, Austrii i Szwajcarii „Psychologie und Leben. Das Internationale Psychologie-Magazin”.
Według danych Związku Kontroli Dystrybucji Prasy średnia sprzedaż dzienników ogólnopolskich w 2019 roku spadła o 7,7 proc. Tempo spadków zmniejszyło się w porównaniu z latami 2017 i 2018, gdy wynosiło blisko 10 proc.
Marzec
Od 20 marca rozporządzeniem Ministra Zdrowia ogłoszono w Polsce stan epidemii. Tydzień wcześniej, od 13 marca, zamknięto wiele instytucji, sklepów, urzędów. Jednymi z nielicznych otwartych placówek handlowych pozostały punkty sprzedaży prasy. Większość firm, w tym także wydawnictw, przeszła w tryb pracy zdalnej. Odwołano wszystkie zaplanowane wydarzenia – konferencje, kongresy, uroczystości.
W związku z pandemią Kolporter wprowadził specjalny, kryzysowy tryb pracy i dodatkowo środki ostrożności. Dzięki temu dostawy prasy przebiegały normalnie – wszystkie tytuły bez przeszkód docierały do punktów sprzedaży.
23 marca Izba Wydawców Prasy zaapelowała do czytelników, aby w czasach epidemii szczególnie wspierali prasę. „Przetrwamy w służbie dla Czytelnika tylko dzięki Czytelnikowi. To relacja nierozerwalna, a dziś wyjątkowo Wam i nam potrzebna. Czytajmy prasę i walczmy o jakość informacji” – napisał prezes IWP Bogusław Chrabota.
W trudnej sytuacji znaleźli się m.in. lokalni wydawcy prasy, którzy z powodu epidemii odnotowali spadek przychodów reklamowych sięgający nawet 80 proc. Stowarzyszenie Prasy Lokalnej, Stowarzyszenie Gazet Lokalnych oraz Izba Wydawców Prasy wystosowały list do premiera Mateusza Morawieckiego z apelem o pomoc. Przedstawili także konkretne propozycje wsparcia – m.in. publikację płatnych rządowych ogłoszeń i komunikatów, czasowe zwolnienie wydawców z opłat ZUS, wprowadzenie zerowej stawki VAT dla prasy lokalnej.
Wielu wydawców przygotowało specjalne dodatki i rubryki poświęcone pandemii – m. in. Wydawnictwo Bauer wydało 13 marca magazyn „100 rad poleca – Poradnik pacjenta: koronawirus”, a „Gazeta Wyborcza” (Agora) zaczęła publikować „Codzienny Poradnik Antywirusowy”.
National Geographic Society stworzyło fundusz dla dziennikarzy i reporterów z całego świata tworzących materiały na temat pandemii. O wsparcie w wysokości od 1 tys. do 8 tys. dolarów mogli ubiegać się dziennikarze, pisarze, fotografowie, filmowcy i specjaliści od wizualizacji danych.
Kwiecień
W wielu redakcjach prasowych wydawcy wprowadzili specjalne programy oszczędnościowe. Zespoły redakcyjne dotknęły obniżki pensji i zwolnienia, zamrożono premie i nagrody.
7 kwietnia media zainicjowały akcję #BrawaDlaWas, w ramach której zachęcały Polaków do podziękowania pracownikom służby zdrowia. W akcji wzięli udział m. in. Onet.pl, „Fakt”, „Newsweek”, „Forbes”, „Business Insider”, „Auto Świat”, „Przegląd Sportowy”, „Dziennik Gazeta Prawna”, „Gazeta Wyborcza”, Interia.pl, Radio Zet, RMF FM, „Rzeczpospolita”, redakcje dzienników Grupy Polska Press i TVN Discovery Polska.
Izba Wydawców Prasy zaproponowała rządowi regulacje wspierające rynek prasy w czasie epidemii i utworzenie Funduszu Misji Publicznej. Wśród znalazły się m.in. zerowa stawka VAT na prasę, rekompensaty za utracone przychody reklamowe w postaci zamawiania przez rząd płatnych ogłoszeń, wsparcie finansowe dla dystrybucji prasy do odległych obszarów kraju. IWP zaproponowała także nałożenie na supermarkety i minimarkety obowiązku sprzedaży prasy czy udzielenie preferencyjnych kredytów firmom zajmującym się dystrybucją prasy.
Izba Wydawców Prasy przygotowała krótki spot, w którym redaktorzy naczelni dzienników i tygodników apelują o czytanie prasy w czasach pandemii. „Czytajcie prasę, bądźmy razem!” – to główne hasło klipu.
Google News Initiative uruchomiło Dziennikarski Fundusz Ratunkowy, który ma zapewnić wsparcie lokalnym wydawcom na całym świecie, dotkniętym kryzysem spowodowanym pandemią. Google przekazało też 1 mln dol. Międzynarodowemu Centrum Dziennikarzy, które pomaga dziennikarzom pracującym na całym świecie, a także Dart Center for Journalism and Trauma, prowadzonym przez Columbia Journalism School i wspierającym dziennikarzy narażonych na traumatyczne przeżycia podczas kryzysu.
21 kwietnia ukazało się podwójne (na dwa miesiące) wydanie miesięcznika „Zwierciadło” (Wydawnictwo Zwierciadło). Na zmianę cyklu wydawniczego zdecydował się również wydawca miesięcznika „Vogue Polska” (Visteria), który także ukazał się w kwietniu jako wydanie na dwa miesiące.
Stowarzyszenie Gazet Lokalnych opublikowało film, w którym zachęcało czytelników do sięgania po prasę. „Czy można funkcjonować bez sięgania po swoją lokalną gazetę? Czy wystarczy korzystanie z Internetu? Siłą tej prasy jest informacja lokalna, której nie znajdziesz nigdzie indziej. Tysiące mieszkańców małych miast i wiosek o tym doskonale wie” – napisało SGL w opublikowanym komunikacie.
Maj
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich zaapelowało o pomoc dla mediów i dziennikarzy. SDP zaproponowało m.in. subsydiowanie papierowych wydań dzienników i tygodników, specjalne wsparcie dla mediów regionalnych i lokalnych oraz dla dziennikarzy freelancerów, ulgę podatkową na prenumeratę prasy oraz utworzenie przez Skarb Państwa Fundacji Dziennikarskiej, która zajmowałaby się koordynacją działań związanych ze wsparciem środowiska dziennikarskiego.
Tylko dziewięć firm związanych z rynkiem mediów znalazło się na „Liście 500 „ największych polskich przedsiębiorstw, opublikowanej przez „Rzeczpospolitą” (Gremi Media). Jedną z nich był Kolporter, który znalazł się na 240. miejscu. Drugą firmą związaną z branżą prasową, która trafiła na listę była Agora SA (258. miejsce).
150 polskich redakcji otrzymało pomoc od Google w ramach funduszu wsparcia dla lokalnych wydawców. Większość z nich dostała od 5 tys. do 7 tys. dol. , w zależności od liczby pracowników. Wsparcie otrzymały m. in.
Wydawnictwo Bauer uruchomiło akcję społeczną „Nasz przyjaciel sprzedawca „. W wybranych tytułach pojawiły się zdjęcia oraz wypowiedzi sprzedawców. Akcja miała na celu podziękowanie im za pracę w trudnym czasie pandemii. Wzięły w niej udział m.in. „Tele Tydzień”, „Kurier TV”, „Świat seriali”, „TV14”, „Przyjaciółka”, „Show”, „Naj”, „Tina”, „Poradnik Domowy”, „Pani Domu”, „100 Rad”.
„Dziennik Zachodni” zaapelował o zaprzestanie hejtu wobec górników, którzy byli oskarżani w internecie o roznoszenie koronawirusa. W ramach akcji opublikowano dwie grafiki autorstwa Tomasza Bocheńskiego, z hasłami: „Śląsku trzymaj się. Dacie radę!” oraz „Jeżech ze Slonska! Poradzymy!”.
W maju 30-lecie istnienia obchodził Kolporter. Powstanie w 1990 r. prywatnej firmy kolporterskiej zdaniem wielu medioznawców miało istotny wpływ na rozwój rynku prasowego w Polsce.
Czerwiec
Z okazji Dnia Dziecka wydanie „Dziennika Gazety Prawnej „ (Infor Biznes) zostało przygotowane w całości przez dzieci, które uczestniczyły w kolegium redakcyjnym, ustaliły zawartość gazety, napisały i zilustrowały artykuły. W związku z pandemią dzieci redagowały gazetę zdalnie, a motywem przewodnim były zmiany spowodowane przez koronawirusa
15 czerwca stulecie istnienia obchodziła „Rzeczpospolita” (Gremi Media). Z tej okazji ukazał się specjalny dodatek, poświęcony historii dziennika. Przedstawiono w nim m. in. relacje z najważniejszych momentów w historii „Rzeczpospolitej” oraz teksty Stefana Żeromskiego, Czesława Miłosza i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
Lipiec
23 lipca „Rzeczpospolita” (Gremi Media), w ramach kampanii „Odporni na dezinformację”, opublikowała dekalog walki z fake newsami. Miał on pomóc w rozpoznaniu fałszywych, zmanipulowanych treści. „Rzeczpospolita” zdecydowała się na długofalową kampanię walki z fake newsami, które okazały się w czasie pandemii jednym z groźniejszych społecznie zjawisk.
W lipcu cztery tygodniki: „Newsweek Polska” (Ringier Axel Springer Polska), „Polityka” (Polityka), „Tygodnik Powszechny” (Tygodnik Powszechny) i „Gazeta Polska” (Niezależne Wydawnictwo Polskie) zanotowały wzrost sprzedaży rok do roku.
W ramach cyklu „Żyjmy lepiej” tygodnik „Polityka” wydał 29 lipca „(Po)pandemiczny poradnik fizyczny. Trzymaj formę”. Wydawnictwo było poświęcone aktywności fizycznej i diecie, zalecanym wszystkim osobom, które z powodu pandemii musiały ograniczyć dotychczasowe ćwiczenia i treningi.
Agencja gamingowa Fantasyexpo odkupiła od Wydawnictwa Bauer prawa do wydawania tytułu „CD Action”. Pismo, doskonale znane miłośnikom gier komputerowych, powstało w 1996 roku.
Sierpień
Redakcja „Rzeczpospolitej” (Gremi Media) włączyła się w akcję pomocy i zbierania pieniędzy dla ofiar eksplozji w stolicy Libanu. Zbiórkę „Pomóżmy wspólnie Bejrutowi” dla Polskiego Centrum Pomocy Międzynarodowej uruchomiła także „Gazeta Wyborcza” (Agora). W gigantycznej eksplozji w Bejrucie zginęło ponad 100 osób, a tysiące straciły domy.
Wydawnictwo Polityka przejęło od Prószyński Media miesięcznik popularnonaukowy „Wiedza i Życie”, jeden z najstarszych tytułów w Polsce (ukazuje się od 1910 roku). W portfolio Prószyński Media zostały dwa czasopisma – „Nowa Fantastyka” i „Świat Nauki”.
Wrzesień
18 września ukazał się pierwszy numer tygodnika „Fakty po Mitach”, stworzonego przez dziennikarzy zamkniętych „Faktów i Mitów”. Redaktorem naczelnym i wydawcą jest Dariusz Cychol.
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich zainicjowało akcję „Solidarni z Białorusią – dziennikarze polscy dla dziennikarzy białoruskich „. W jej ramach przygotowano cykl filmów, w których znane postacie polskich mediów występowały w obronie niezależności i wolności kolegów z Białorusi.
Październik
Stowarzyszenie Gazet Lokalnych ruszyło z akcją wsparcia dziennikarzy z Białorusi. Zaplanowało zorganizowanie ofiarom represji urlopów w Polsce. Swój udział w akcji zgłosiło ok. dziesięciu lokalnych redakcji.
Polska Agencja Prsaowa przekazała spółce dziennikarskiej licencję na wydawanie pism z portfolio „Detektywa”. Dziennikarze magazynów „Detektyw” oraz „Detektyw Wydanie Specjalne” założyli własną spółkę i otrzymali licencję na ich wydawanie.
Swoje 70. urodziny obchodził magazyn „Burda Style”. Z tej okazji ukazał o się specjalne wydanie magazynu, wydrukowane na papierze o gramaturze 80 g, z uszlachetnioną okładką. Do części nakładu dołączono mgiełkę do twarzy marki Bielenda oraz metkę odzieżową „Uszyte z miłością. Burda Style”.
Listopad
Wydawnictwo Gremi Media wznowiło drukowaną wersję magazynu „Sukces” jako wydanie specjalne dostępne wyłącznie dla prenumeratorów „Rzeczpospolitej”.
Tomasz Gutry, fotoreporter „Tygodnika Solidarność”, został ranny w twarz podczas zamieszek towarzyszących listopadowemu Marszowi Niepodległości. Poszkodowani zostali także m.in. dziennikarze „Newsweek Polska „ i „Krytyki Politycznej”. Tomasz Gutry został postrzelony przez interweniujących policjantów z broni gładkolufowej.
Prezes Izby Wydawców Prasy i redaktor naczelny „Rzeczpospolitej” Bogusław Chrabota został wybrany na wiceprezesa Europejskiego Stowarzyszenia Wydawców Gazet (ENPA).
Grudzień
Grudniowy „Vogue Polska” ukazał się z trzema okładkami. Na wszystkich znalazła się Anja Rubik, która jednoznacznie wspiera trwający Strajk Kobiet. Hasłem przewodnim wydania jest „Siła kobiet”.
Wydawnictwo Agora w zainicjowanej wiosną akcji charytatywnej „Nadzieja” zebrało ponad 1,5 mln zł. Pieniądze ze sprzedaży książki o tym samym tytule zostały przeznaczone na wsparcie 58 ośrodków pomocy społecznej, a także hospicjów.
Tematem numer jeden na rynku prasowym był w grudniu zakup wydawnictwa Polska Presse przez państwowego paliwowego giganta – Orlen. Tym samym spółka skarbu państwa stanie się właścicielem i wydawcą 20 dzienników regionalnych i ok. 120 tygodników lokalnych.
oprac. (dm)
