Szczepionka – to z pewnością najczęściej pojawiające się w mediach słowo od początku tego roku. Większość serwisów informacyjnych na świecie codzienny przegląd newsów rozpoczyna od informacji o postępach w akcji światowego szczepienia przeciwko COVID-19. Media, a zwłaszcza prasa, są jednym z ważniejszych elementów tej akcji – nie tylko informują, ale też edukują, tłumaczą, wyjaśniają, pomagają przekonać nieprzekonanych. A tych bynajmniej nie brakuje…
Zagubieni w sieci
Jednym z ważniejszych problemów, jakie napotkała globalna akcja szczepień okazały się nie kwestie logistyki, a komunikacji. A konkretnie – zalew fake newsów, które na pewien czas zdominowały serwisy społecznościowe. Rożnego rodzaju pseudonaukowe teorie mnożyły się i rozprzestrzeniały w niewiarygodny sposób. Niestety, uległa im znaczna część użytkowników Internetu.
Fake newsy po raz kolejny okazały się globalnym problemem komunikacyjnym, niosącym za sobą realne zagrożenia. Szczepionka, która jest w zasadzie jedyną nadzieją na pokonanie pandemii koronawirusa, zderzyła się z murem braku zaufania czy wręcz krytyki. Na efekty nie trzeba było długo czekać.
W grudniu ubiegłego roku, zanim jeszcze ruszyła akcja szczepień, Warszawski Uniwersytet Medyczny i ARC Rynek i Opinia przeprowadziły badania dotyczące chęci zaszczepienia się przeciwko koronawirusowi. Dane okazały się alarmujące. Tylko 17 procent Polaków planowało się zaszczepić na COVID-19 tak szybko jak to będzie możliwe, a 23 proc. – dopiero po jakimś czasie. Zdecydowanymi przeciwnikami szczepień było aż 38 proc. badanych, co piąty – nie miał zdania. Bardziej sceptyczne wobec szczepień były kobiety (45 proc. nie zamierzało się w ogóle szczepić; taką samą opinię prezentowało 32 proc. mężczyzn).
Przyczyną tak wysokiej nieufności była przede wszystkim stosunkowo niewielka ilość wiarygodnych informacji na temat nowej szczepionki. Fake newsy w Internecie mnożyły się jak grzyby po deszczu i to właśnie one zdominowały komunikację. Konieczne więc było szybkie podjęcie działań, które dostarczyłyby wiarygodnych i rzetelnych informacji wszystkim zagubionym w sieciowych plotkach.
Medialny kontratak
Rządowa kampania informacyjna „#SzczepimySię”, połączona z akcją zwalczania fake newsów wystartowała stosunkowo późno. 10 stycznia 2021 roku Kancelaria Premiera opublikowała spot z udziałem ambasadora akcji, Cezarego Pazury. Poza nim akcję wspierają aktorzy Mateusz i Stanisław Banasiukowie, a także sportowcy. „Szczepienie to nie tylko Twoja sprawa. To sprawa życia i zdrowia innych” – to główny przekaz spotu z Pazurą.
Według KPRM, kampania informacyjna „ma uświadamiać, informować i rozwiać wszelkie wątpliwości na temat szczepionki”. Działania skoncentrowano na telewizji, rozgłośniach radiowych, Internecie. Tymczasem większość tytułów prasowych – zarówno dzienników, jak i czasopism – rozpoczęła własne akcje promujące szczepienia już znacznie wcześniej. Redakcje przygotowywały specjalne dodatki informujące szczegółowo o zaletach szczepionki czy mechanizmach jej działania i powstawania. Sporo miejsca poświęcono odkłamywaniu różnego rodzaju fake newsów – specjalny dwukolumnowy poradnik poświęcony tej tematyce opublikował np. „Super Express”. Problem dostrzegały również inne wydawnictwa, które regularnie starały się dawać odpór kolejnym teoriom spiskowym, publikując opinie ekspertów.
– „Gazeta Wyborcza” od początku pandemii wspiera czytelników rzetelnymi informacjami na temat koronawirusa oraz niemal codziennie publikowanymi poradnikami. Redakcja szczególną uwagę w ostatnim czasie przywiązuje do publikacji o szczepieniach przeciwko COVID-19 – takie materiały można znaleźć na łamach papierowych i cyfrowych wydań „Wyborczej”. Są one dostępne w sekcji Kraj, Nauka lub Tylko Zdrowie oraz w newsletterze „Bądź zdrów/Koronawirus w skrócie”. Dodatkowo 15 stycznia br. z „Gazetą Wyborczą” i jej lokalnymi tygodnikami ukazał się specjalny, 8-stronicowy dodatek o szczepieniach przeciw COVID-19 – „Zaszczepiamy wiedzą”. Czytelnicy mogli w nim znaleźć m.in. odpowiedzi medyków na pytania dotyczące szczepionek przeciw COVID-19 i Narodowego Programu Szczepień. W opublikowanych materiałach eksperci wyjaśniali np. jak działa szczepionka na SARS-COV-2 i czy zadziała ona na nowe mutacje koronawirusa, ale również jak w kwestii szczepień radzą sobie inne państwa. W dodatku znalazł się również poradnik jak zarejestrować na szczepienie oraz kalendarium etapów szczepień. Ponadto na stronach dwudziestu lokalnych tygodników miast Polski dziennika tego dnia ukazała się lista punktów szczepień wraz z adresami i numerami telefonów – mówi Agata Staniszewska, rzecznik prasowy wydawnictwa Agora S.A.
Temat numer jeden
Szczepienia pozostają nadal tematem numer jeden w prasie – i pewnie pozostaną na długo. – To dla nas jeden z najważniejszych tematów – przyznaje Jan Złotorowicz, zastępca redaktora naczelnego „Super Expressu” ( wydawnictwo ZPR Media S.A.).
– Docieramy codziennie do wielu starszych Polaków, którzy są szczelnie narażeni podczas pandemii i dlatego szczepieni są w pierwszej kolejności. Zależy nam nie tylko na tym, aby promować szczepienia wśród naszych czytelników. Wiemy, że są ludźmi rozsądnymi, którzy dbają o swoje zdrowie. Chcemy przede wszystkim pomóc im w przebrnięciu przez procedury rejestracji. Dlatego od dłuższego czasu publikujemy przejrzyste materiały, w których krok po kroku tłumaczmy, jak wyglądają procedury, co i w jakiej kolejności trzeba zrobić, jak się przygotować itd. – dodaje Jan Złotorowicz.
– Temat pandemii jest dla nas jednym z najważniejszych w tej chwili i z pewnością takim pozostanie w najbliższych miesiącach. W dalszym ciągu na bieżąco będziemy informowali czytelników m.in. o postępach w walce z chorobą. Przygotowujemy też aktualne poradniki, które pomogą naszym odbiorcom w tym trudnym czasie. Warto pamiętać, że dziennikarze „Wyborczej” to także eksperci w swoich dziedzinach. Na przykład w dziale Nauka pracują osoby, które ukończyły studia medyczne i mają uprawnienia lekarskie – w czasie pandemii ich wiedza i wiarygodność są dla nas wszystkich bezcenne – mówi Agnieszka Staniszewska, rzecznik prasowy Agory.
– Od początku pandemii informujemy o COVID-19 i wszystkich działaniach podejmowanych, by zwalczyć wirusa. W tym również szczepieniach. Rzetelna informacja pozwala na wyrobienie sobie opinii. Jednak niekiedy przekonania i uprzedzenia mogą być silniejsze. W przypadku szczepień może mieć zastosowanie ta sama zasada, co w przypadku poglądów politycznych zwolenników PiS i KO. Mimo to do obowiązku prasy należy rzetelne informowanie – zauważa Paweł Gago, dyrektor handlowy ds. czasopism w Wydawnictwie AVT-Korporacja Sp. z o.o., wydawcy czasopisma „O Czym Lekarze Ci nie Powiedzą”.
Nieprzekonanych do konieczności szczepień nadal nie brakuje, ale skomasowana kampania prasowa powoli przynosi efekty. W
W połowie stycznia chęć zaszczepienia się zadeklarowało 60,9 proc. Polaków (sondaż IBRiS dla „Rzeczpospolitej”). To wzrost o ponad 20 procent w stosunku do danych z grudnia ubiegłego roku.
Dariusz Materek
Kinga Szymkiewicz
