Średnio co dziewiąty mieszkaniec Unii Europejskiej ma zdiagnozowaną chorobę sercowo-naczyniową. Tego rodzaju schorzenia odpowiadają co roku za śmierć 3,9 mln mieszkańców Europy. Skutecznym lekarstwem i najlepszą profilaktyką jest aktywność fizyczna. Problem jednak w tym, że Polacy niespecjalni lubią się ruszać. Mimo iż lekarze i media w zgodnej koalicji od lat starają się ich do tego zachęcić.
Dane zgromadzone w MultiSport Index 2023 pokazują, że co trzeci mieszkaniec Polski nie jest aktywny fizycznie nawet raz w miesiącu. Bardzo zbliżone dane uzyskano w badaniu prowadzonym przez PayPo, które miał sprawdzić, jak Polacy przygotowują się na sezon wiosenno-letni. Ta pora roku wydaje się szczególnie korzystna dla osób zainteresowanych aktywnością fizyczną. Niestety, badanie wykazało, że jedynie 48% Polaków lubi uprawiać sport, a 39 proc. osób decyduje się na taką formę spędzania czasu sporadycznie. Pozostałym 11 proc. nie zdarza się to wcale.
Chorzy pracujący
Eksperci z firmy Medicover, badający kondycję dorosłych, pracujących Polaków pokazują skutki, jakie przynosi taka postawa. Odsetek osób z otyłością (BMI powyżej 30) systematycznie rośnie w ostatnich latach, co stanowi wzrastające istotne ryzyko zdrowotne. Rośnie wyraźnie liczba zwolnień z pracy z powodu bólu pleców, problemów z kręgosłupem. Nieprawidłowe ciśnienie tętnicze ma aż 28% pracujących. A wysokie ciśnienie to ryzyko rozwoju chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu i śmierci. Autorzy raportu podkreślają, że ponad połowa pracowników posiada jeden lub więcej z czynników ryzyka prowadzących do problemów zdrowotnych w przyszłości (nadwaga, cholesterol, cukier, ciśnienie itd.). Nieprawidłowy cholesterol ma blisko połowa badanych, a poziomu cukru co piąty pracownik. Najistotniejszą rolę w profilaktyce odgrywają zmniejszenie masy ciała, właściwa dieta oraz aktywność fizyczna.
– Statystyki związane z aktywnością fizyczną są wciąż niezadowalające. Przeważa bierny sposób spędzania wolnego czasu, co przekłada się na znaczny wzrost czynników ryzyka prowadzących do rozwoju chorób cywilizacyjnych. Ruch i zdrowy sport pomaga utrzymać prawidłową masę ciała, a także zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, zapobiega powstawaniu cukrzycy typu 2 czy depresji, obniża prawdopodobieństwo złamań m.in. kości biodrowej lub kręgosłupa. Dodatkowo osoby aktywne fizycznie mają mniejsze ryzyko zachorowania na raka jelita grubego (okrężnicy), macicy czy piersi (zwłaszcza w wieku menopauzalnym). Zdrowy styl życia nie powinien stać się modą, która chwilowo modyfikuje nasze nawyki. Zmiana zachowań zdrowotnych powinna być systematyczny i stała, dlatego ważną rolą jest wspieranie pracowników w tej zmianie – mówi Beata Wojciechowska, Kierownik Zespołu ds. Profilaktyki i Promocji Zdrowia w Medicover.
Aby zdrowie stało się modą, konieczne jest oczywiście wsparcie mediów, które ramię w ramię z ekspertami i lekarzami od dawna starają się przekonań Polaków do zmiany przyzwyczajeń.
Brak motywacji i świadomości
Mimo iż letnie miesiące i wakacje zachęcają do aktywności, to nadal większość z nas wybiera raczej pasywny wypoczynek – leżak, koc, grill zamiast piłki czy roweru. Jaka jest tego przyczyna? Jak można zmienić ten stan rzeczy i jaka w tym procesie jest i może być rola prasy?
– Jako społeczeństwo z pewnością mamy świadomość, że ruch jest nam niezbędny do zachowania zdrowia. Problem w tym, że często brakuje nam motywacji. Najtrudniej zmienić już utrwalone nawyki, jeśli ktoś pół życia spędził na kanapie z pilotem od telewizora lub ze smartfonem w ręku, trudno go będzie przekonać do ruchu. Prasa może w tym pomóc, uświadamiając, tłumacząc, radząc, jak przełamać rutynę i zmobilizować się do ruchu – stwierdza Monika Daleczko, Redaktorka Naczelna Redakcja Story (Wydawnictwo Bauer. )
– Uważam, że wciąż jest zbyt niska świadomość faktu, iż brak codziennej aktywności fizycznej jest ważnym czynnikiem rozwoju schorzeń cywilizacyjnych. Cukrzyca, choroby serca, zwyrodnienia kręgosłupa, problemy ze snem itp. to najczęściej skutki wygodnego trybu życia. Niestety przyczynia się do tego także wzrost zamożności społeczeństwa. Dobrym przykładem są hulajnogi elektryczne – zamiast zdrowo się zmęczyć i spocić na rowerze lub klasycznej hulajnodze, obserwuję młodych ludzi, którzy tkwią w bezruchu i pędzą przez miasto na hulajnogach elektrycznych, a to zaprzeczenie idei przemieszczania się rowerem. Nasze stawy nie pracują, serce, układ oddechowy pozostają w stanie spoczynku, owiewa nas chłodne powietrze. To prosta droga do osłabienia stawów czy łapania przeziębień, które przy takim dłuższym stylu podróżowania mogą przejść w stany przewlekłe. Organizm po prostu nie jest stymulowany przez wzmożony wysiłek fizyczny do przyspieszenia procesów przemiany materii, do wyrzutu hormonów i substancji, w które wyposażyła nas natura w celu utrzymania optymalnej formy fizycznej i psychicznej – tłumaczy Tomasz Kapuściński, dziennikarz, który tematyką medycyny naturalnej i alternatywnej zajmuje się od ponad 25 lat; współzałożyciel miesięcznika „Zdrowie bez Leków” (Wydawnictwo MediaCom Press).
– Przyczyny zapewne są złożone, ale można domyślać się, że chodzi o brak motywacji do aktywności fizycznej ze względu na zmęczenie i stres lub po prostu brak zainteresowania ruchem. Zwłaszcza ten ostatni czynnik wynikać może z niskiej świadomości zdrowotnej: niektórzy nie wiedzą lub zapominają, jak ważna jest regularna aktywność dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Przed aktywnym spędzaniem czasu powstrzymywać mogą też kwestie finansowe: wiele form spędzania czasu wymaga wydatków, np. spływ kajakiem – wypożyczenia odpowiedniego sprzętu, dojazdu na miejsce. W końcu przeszkodą bywa też brak czasu: natłok obowiązków zawodowych i domowych – uważa Małgorzata Nawrocka-Wudarczyk, edytorka magazynu „Twój Styl” (Wydawnictwo Bauer) – Prasa może odgrywać tu istotną rolę, edukując na temat zdrowotnych korzyści płynących z ruchu, co robimy w niemal każdym wydaniu „Twojego Stylu”, ale też dostarczając inspiracji, jak ciekawie spędzać wolny czas. Przykładowo w numerze lipcowym w naszym cyklu wellness przygotowujemy „Przewodnik letnich przyjemności, kiedy masz wolnych kilka godzin, godzinę, kwadrans, minutę” – będą to pomysły na aktywne spędzanie czasu, które nie wymagają dużych nakładów finansowych ani dużo wolnego czasu, a mogą pozytywnie wpływać na zdrowie i samopoczucie latem – dodaje.
Zagonieni, zmęczeni, przepracowani…
Analizując przyczyny małej aktywności fizycznej Polaków, czy generalnie słabej troski o własne zdrowie przedstawiciele mediów zwracają uwagę na istotny fakt – często jesteśmy zbyt zapracowani i zbyt zmęczeni codziennymi obowiązkami, aby dbać o aktywny wypoczynek.
– Podróżowanie, zwłaszcza w połączeniu z aktywnością wymaga często dobrej logistyki. Na co dzień jesteśmy tak zagonieni i zmęczeni, że może po prostu często nie starcza nam sił na planowanie bardziej skomplikowanych wakacji, nawet jeśli gdzieś tam jest świadomość, że one mogą być przyjemne i dawać satysfakcję. Druga hipoteza jest taka, że wiele osób nie zna innych opcji, porusza się w obrębie standardowych zestawów wakacyjnych, opartych w dużej mierze na pobycie w jednym miejscu i plażowaniu lub zwiedzaniu zabytków. Oczywiście to stereotypowy i skrajny przykład, którego wolałbym nie utrwalać, bo w ostatnich latach obserwujemy stały wzrost zainteresowania alternatywnymi formami wypoczynku. W „Outdoor Magazynie” staramy się inspirować, pisząc o takich właśnie podróżach. Podpowiadamy gdzie jechać i co ciekawego można tam robić. Podajemy praktyczne wskazówki, by ułatwić organizację takich wyjazdów. Zachęcamy do aktywności takich jak podróże rowerowe, długie trekkingi (w górach i nie tylko), spływy kajakowe i packraftowe, via ferraty, SUPy etc. Prasa jest ostatnio niedoceniana, ale to właśnie z gazety możemy dowiedzieć się o sprawach, o które nie przyszłoby nam do głowy pytać. Tu widzę naturalne ograniczenie wyszukiwarek internetowych – potrafią odpowiadać tylko na pytania, które zadamy. My z kolei lubimy zaskakiwać czytelników, pisać o rzeczach nowych, świeżych, z dala od mainstreamowych szlaków, których gąszcz spowija internet – mówi Michał Gurgul, redaktor naczelny „Outdoor Magazynu”.
– Jednymi z głównych deklarowanych powodów niepodejmowania aktywności fizycznej są brak czasu oraz brak motywacji. „Duch wprawdzie jest ochoczy, ale ciało słabe”. Każdy z nas chciałby być zdrowy i piękny, ale nie zawsze wiemy jak to osiągnąć. Prasa zdrowotna może tutaj odgrywać dużą rolę edukacyjną i motywacyjną. Miesięcznik „Szlachetne Zdrowie” stara się być przewodnikiem dla Czytelników na tych prawidłowych ścieżkach zdrowotnych. Wskazujemy właściwy kierunek i inspirujemy do wprowadzania w swoje życie prostego i przyjemnego zdrowego Stylu – uważa Anna Zalech, redaktor naczelny miesięcznika „Szlachetne Zdrowie”.
– Z różnych sondaży wynika, że spora część Polaków jest zmęczona i przepracowana, nie wysypia się. Dlatego, kiedy wreszcie nadchodzi wyczekiwany urlop, wielu osobom nie chce się spędzać go aktywnie. Marzą, by nie robić nic. Zamiast trekkingu po górach wybierają leżenie na plaży, w miejsce wycieczki rowerowej wybierają hamak. Zmienić ten stan można, poprzez uświadomienie, jakie korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego daje aktywność fizyczna. Prasa może w tym odegrać znaczącą rolę. Pomogą w tym publikacje o wpływie aktywności fizycznej na organizm człowieka i mózg, wypowiedzi ekspertów z tej dziedziny, rady, jakie aktywności dla kogo będą najlepsze. Warto pokazać, że wakacje spędzone aktywnie to lepszy wypoczynek i regeneracja dla ciała i dla ducha, niż nicnierobienie – stwierdza Małgorzata Germak, Lider Działu Zdrowie, Centralna Redakcja Czasopism Poradnikowych (Wydawnictwo Bauer).
– Mimo że letnie miesiące zachęcają do aktywności, to wielu z nas nie korzysta z dobrodziejstwa tej pory roku. Wielu Polaków szczególnie w małych miastach, miasteczkach czy wsiach nie ma żadnych perspektyw na aktywny wypoczynek. Nie ma miejsc, w których można aktywnie spędzać czas: siłownie, kluby fitness, siłownie na powietrzu, baseny, kąpieliska, place zabaw. W najtrudniejszym położeniu jest młodzież, która w okresie wakacyjnym nie ma gdzie spędzać wspólnie czasu. Duże miasta oferują swoim mieszkańcom atrakcje, jest w nich wiele miejsc do wypoczynku, ścieżek rowerowych, boisk. Organizowane są imprezy plenerowe. Innym problemem jest to, że wielu rodziców pracuje w systemie zmianowym, wracają do domu zmęczeni i nie mają ochoty na dodatkowe aktywności. Warto przypomnieć rodzicom proste zabawy, w których brali oni udział jako dzieci i wcale nie wymagają one nadmiernego wysiłku. Gra w badmintona, skakanka, gra w gumę, proste gry karciane to wspaniała rozrywka. Niewiele dzieci i młodzież zna gry karciane. Warto ich nauczyć, bo to doskonała i tania rozrywka. Mimo że nie wymagają one wysiłku, ale mogą być one doskonałą okazją do „wymyślania” zadań, urozmaicenia gry aktywnościami ruchowymi. Innym pomysłem mogą być konkurencje z nagrodami (nie muszą być to drogie fanty) wymyślane przez dziadków i rodziców – mówi Karolina Kamińska, Wiceprezes zarządu, Menedżer ds. marketingu w wydawnictwie Naturalna Medycyna, wydawcy magazynu „Żyj Naturalnie”. – A może zachęcić dzieci i dorosłych do wypoczynku pod namiotem, podróżowania pociągiem. Współcześnie ogromna ilość dzieci i młodzieży przyzwyczajona jest do wygody. Spania w apartamentach, korzystania z gotowego jedzenia i nie umie nawet rozłożyć namiotu, rozpalić bezpiecznie ogniska. Biwaki nawet na własnym ogródku, ogródku działkowym, u znajomych, na campingach to świetna frajda, przygoda i nauka jednocześnie – proponuje.
Wstawanie zza biurek
Lekarze biją na alarm, że coraz więcej problemów zdrowotnych wynika z „siedzącego” trybu życia. Choroby zawodowe – kojarzone wcześniej głównie z osobami wykonującymi prace fizyczne – dotykają dziś pracowników biurowych. Schemat dnia: samochód – biurko – samochód – fotel – kanapa zdecydowanie nie jest korzystnym dla naszego zdrowia. A funkcjonują w ten sposób całe rzesze pracujących Polaków. Dla ich zdrowia aktywność fizyczna jest nie tylko zalecana, ale wręcz obowiązkowa.
– Niestety współcześnie większość osób ma pracę siedzącą. Większość z nas dojeżdża do pracy samochodem. Przesiadamy się z jednego fotela na drugi. Po zakupy jeździmy do sklepów, starając się jak najbliżej zaparkować wejścia. Oduczamy nasze dzieci chodzenia, wożąc je do szkoły, na zajęcia dodatkowe, broniąc się brakiem czasu itd. Współcześnie rolą prasy jest edukacja szeroka w zakresie bliższych i dalszych konsekwencji braku ruchu przede wszystkim na świeżym powietrzu. Edukacja powinna obejmować wszelkie medyczne konsekwencje zarówno wad postawy, obciążenia kręgosłupa, chorób układu ruchu, jak i układu krążenia. Pomimo wielu publikacji oraz wzrostu świadomości społecznej wobec otyłości i nadwagi wiedza, to z pewnością wiedza dotycząca obciążenia układu ruchu jest zdecydowanie za mała. Dla wielu osób panuje przekonanie, że ruch to bieganie, siłownia, fitness a przecież wystarczy od małych aktywności. Parkowania dalej od wejścia sklepu, wysiadania na wcześniejszym przystanku, jazdy rowerem do pracy. Można również w domu, jeśli nie mamy okazji w klubach dyskotekach tańczyć. Taniec przy ulubionej muzyce to ruch, zabawa, relaks, odprężenie. Zatem prasa nie musi skupiać się tylko na komercyjnym temacie otyłości i ciągłych diet. Warto przypomnieć, wskazać innym formy aktywności, zabawy, które można wykonywać w domu – zaleca Karolina Kamińska z wydawnictwa Naturalna Medycyna, wydawcy magazynu „Żyj Naturalnie”.
– Większość prasowych artykułów zdrowotnych nawołuje do zmiany trybu życia z siedzącego na aktywny. Przy opisywaniu różnych schorzeń zwykle pojawiają się rady dotyczące aktywności fizycznych, które mogą uchronić przed chorobami. W prasie można też znaleźć przykłady treningów – jakie rodzaje sportów będą najlepsze dla różnych osób, z uwzględnieniem ich stanu zdrowia, wieku itp. Wiadomo, że trudno człowiekowi zmienić całkowicie swoje przyzwyczajenia pielęgnowane latami, ale prasa zachęca do małych kroków – stopniowego i przyjemnego wprowadzania aktywności fizycznej do swojego życia. Pokazujemy całe spektrum korzyści, jakie przynosi regularny ruch – poprawia kondycję, wzmacnia mięśnie, kości i odporność, zapobiega otyłości, cukrzycy, nadciśnieniu, opóźnia rozwój choroby Alzheimera i Parkinsona, zmniejsza ryzyko udaru mózgu, poprawia trawienie, opóźnia starzenie, poprawia nastrój i samoocenę. O tym wszystkim można regularnie przeczytać w prasie na stronach poświęconych zdrowiu – zapewnia Małgorzata Germak z Centralnej Redakcji Czasopism Poradnikowych w Wydawnictwie Bauer.
– Czytamy zwykle w pozycji siedzącej lub leżącej. Nie oznacza to jednak, że czytanie prasy będzie nam szkodzić. Wręcz przeciwnie. O pożytkach płynących z codziennej dawki ruchu piszemy regularnie. Tłumaczymy, jak poszczególne rodzaje aktywności wpływają na nasz organizm, ale też podpowiadamy, co robić, by nam się chciało ruszać, bo zwykle najtrudniej jest zacząć. Opisujemy również historie ludzi, którym aktywność fizyczna pomogła uporać się z problemami, poprawić stan zdrowia i wyjść na prostą – dodaje Monika Daleczko z Wydawnictwa Bauer.
W poszukiwaniu antidotum
Co więc prasa może zaproponować swoim czytelniczkom i czytelnikom, aby zachęcić ich do aktywności – oczywiście na miarę indywidualnych możliwości?
– Nasz miesięcznik „Zdrowie bez Leków” zawsze podkreśla fakt, że sama medycyna naturalna bez codziennej aktywności fizycznej nie zapewni nam pełni zdrowia. Większość autorów publikujących na łamach naszego magazynu, w swoich mediach społecznościowych chwali się odbytymi wędrówkami, wycieczkami rowerowymi, nowymi sprawnościami. Oczywiście nie proponujemy seniorom uprawiania wyczynowego sportu, ale codzienny kilkukilometrowy spacer to absolutne minimum. Gimnastyka, joga, pływanie czy jogging to nie współczesny trend, tylko konieczność. Pisał o tym już ponad 60 lat temu Aleksander Mikulin w swojej książce „Aktywna długowieczność”. Polecam sięgnąć po tę publikację – proponuje Tomasz Kapuściński z miesięcznika „Zdrowie bez Leków” (Wydawnictwo MediaCom Press).
– W miesięczniku „Szlachetne Zdrowie”, który jest już na rynku prasowym od 5 lat, jest stały dział „Aktywni na co dzień”, w którym proponujemy Czytelnikom różne aktywności fizyczne. Eksperci przybliżają poszczególne dyscypliny i zasady ich wprowadzenia do swojego życia. Korzyści z treningu, motywacja w postaci prostego przekazu, przejrzystych grafik, zdjęć do ćwiczeń – to wszystko przemawia za tym, że Czytelnikom łatwiej jest podjąć aktywność fizyczną – mówi Anna Zalech, redaktor naczelny miesięcznika „Szlachetne Zdrowie”.
– W numerze czerwcowym w „Twoim Stylu” ukazał się wywiad z fizjoterapeutkę uroginekologiczną, z którą rozmawialiśmy o tym, jak ważne są dla kobiet mięśnie dna miednicy, w jakim stopniu szkodzi im siedzący styl życia i stres oraz jak ćwiczyć, by dbać o ich kondycję, a tym samym o komfort codziennego życia. Na bieżąco przybliżamy czytelniczkom nowe formy ruchu czy modne sporty, które mogą zachęcić je do aktywnego spędzania czasu, zwłaszcza na świeżym powietrzu. Przedstawiamy też inspirujące sylwetki kobiet, które bez względu na wiek i różne przeciwności podejmują budzące podziw wyzwania takie jak przejście Grenlandii przez Miłkę Raulin. Zachęcamy do poznawania nowych miejsc i mikrowypraw we własnej okolicy – na piechotę, bo tak jest i zdrowo, i ekologicznie – relacjonuje Małgorzata Nawrocka-Wudarczyk, edytorka magazynu „Twój Styl” (Wydawnictwo Bauer).
– Na łamach „Outdoor Magazynu” regularnie poruszamy wątki zdrowotne. Wiadomo, że ruch to zdrowie. Myślę jednak, że ważne by on przychodził naturalnie, z przyjemnością, a nie był wymuszony np. podczas treningów na siłowni. Dlatego polecamy wszystkie aktywności outdoorowe – to pełen pakiet. Nie dość, że człowiek się rusza, oddycha świeżym powietrzem, poznaje nowe miejsca, to jeszcze czerpie satysfakcję z najróżniejszych indywidualnych osiągnięć i odkryć. To równie dobrze może być bieg na Śnieżkę w zimowych warunkach, jak i radość z rozpoznania jakiejś roślinki czy ptaka podczas spaceru w lesie. Walorów spędzania czasu na świeżym powietrzu jest multum, również tych związanych ze zdrowiem psychicznym. Przyroda to antidotum na całe zło współczesności, cały ten bieg i przebodźcowanie. Ja w to wierzę – przekonuje Michał Gurgul, Redaktor Naczelny „Outdoor Magazynu”.
KINGA SZYMKIEWICZ
DARIUSZ MATEREK
Wykorzystano: raport „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2022”, przygotowany przez Medicover sp. z o.o. oraz wyniki badania PayPo zrealizowanego za pośrednictwem platformy Omnisurv w dniach 23-25.05.2023 roku.
