Wydawcy pism poświęconych kulturze i sztuce traktują to raczej jako misję niż sposób zarobkowania. Nakład przewyższający dziesięć tysięcy egzemplarzy to rzadkość. Czyżby Polacy nie interesowali się kulturą na poziomie wyższym niż recenzja książki w popularnym tygodniku? – Teoretycznie odbiorców, do których możemy adresować nasze pisma jest wielu, ale w praktyce są oni bierni – uważają wydawcy.
Kultura, szczególnie ta wysoka, przegrywa ze sportem, polityką czy informacjami o celebrytach. O teatrze i dramaturgii można przeczytać w dwóch-trzech czasopisma, podobnie o muzyce poważnej i sztuce. Od kiedy przestał ukazywać się miesięcznik „Film”, miłośnicy X Muzy są zdani na teksty ukazujące się w tygodnikach i dziennikach, ponieważ na polskim rynku nie ma oddzielnego tytułu poświęconego filmowi. Okazuje się, że stosunkowo najwięcej czasopism poświęconych jest literaturze i książkom.
– Nasz miesięcznik zdecydowanie jest pismem niszowym, nie skierowanym do szerokiego odbiorcy – mówi Aneta Wiatr, sekretarz redakcji miesięcznika „Twórczość”. – Kierujemy je do ludzi zainteresowanych tym, co dzieje się w literaturze, bez względu na wykształcenie.
„Twórczość” zamieszcza przede wszystkim pierwodruki, czyli teksty literackie, które jeszcze nigdzie się nie ukazały, nie zostały wydane. – Czy pismo ewoluowało przez lata? Tak jak w pierwszym numerze, tak i w najnowszym zamieszczamy wiersze, prozę, eseje. Ale oczywiście zmieniają się ludzie piszący, a co za tym idzie, pismo w jakiś sposób też – dodaje Aneta Wiatr.
Od sierpnia, po raz pierwszy w historii, zmieni się też szata graficzna. – Do tej pory zmieniała się tylko okładka. Teraz nowy będzie cały layout – zapowiada sekretarz redakcji. – Trzeba się trochę unowocześniać, takie są jednak wymogi rynku.
W ubiegłym roku rewolucję – techniczną i merytoryczną – przeszedł „Ruch Muzyczny”. Wcześniej, jako dwutygodnik, pismo skierowane było do profesjonalnych muzyków, uprawiających muzykę klasyczną. Teraz – już jako miesięcznik – szuka odbiorcy szerszego, osób zainteresowanych nie tylko muzyką, ale sztuką w ogóle.
Z pomocą ministerstwa
Nic dziwnego, że czasopisma poświęcone kulturze i sztuce wysokiej próbują zmian, by znaleźć odbiorcę. W tej chwili ich nakłady to zaledwie nieco ponad 1000 egzemplarzy. Zarówno „Twórczość”, jak i „Ruch Muzyczny” należą do tzw. pism patronackich, które otrzymują specjalną dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Oprócz nich na tej liście są wszystkie tytuły wydawane wcześniej przez Bibliotekę Narodową, a od kilku lat Instytut Książki (np. „Teatr”, „Dialog” czy „Literatura na świecie”) oraz miesięcznik „Kino”. – Dzięki temu funkcjonujemy – przyznaje Aneta Wiatr. – Na pisaniu o sztuce wysokiej nie da się zarobić. Tak samo jak na wydawnictwach krytyczno-literackich, pewnych gatunkach prozy czy poezji, oprócz tomików noblistów. Takie mamy czasy. Nasz nakład to 1080 egzemplarzy. Można powiedzieć, że jesteśmy czasopismem misyjnym.
– Nie ma takiej możliwości, aby tego rodzaju pisma same na siebie zarobiły – potwierdza Marek Wasilewski, redaktor naczelny wydawanego w Poznaniu dwumiesięcznika „Czas Kultury”. Pismo nie jest na liście patronackich, ale w ramach różnego rodzaju konkursów otrzymuje dotacje z ministerstwa, urzędu wojewódzkiego czy urzędu miasta. – Dokładając do tego środki, które sami wypracujemy, możemy funkcjonować – mówi redaktor naczelny.
Rynek szeroki, ale bierny?
„Czas Kultury” powstawał przed 30 laty jako pismo drugiego obiegu. Wtedy jego odbiorca był ściśle sprofilowany, przede wszystkim przez swoje poglądy polityczne. – Oczywiście wraz z ustrojem to się zmieniło. Pojawił się inny model korzystania z kultury, ale część czytelników przywiązała się do tytułu, który musiał także ewoluować. To osoby, do których stylu życia należy czytanie prasy kulturalnej – tłumaczy Marek Wasilewski. – Natomiast od jakichś dziesięciu lat naszego czytelnika możemy określić jako migrującego. Co to znaczy? Wydajemy numery tematyczne, raz poświęcone np. polskiemu kryminałowi, a innym razem twórczości Brunona Schulza. I za każdym razem kierujemy wydanie do innego czytelnika. Nas czyta się nie ze względu na tytuł, ale temat. Odbiorca to poszukujący pasjonat danej tematyki. Więc każdy nasz numer jest jakby pierwszym.
„Czas Kultury” jest skierowany do ludzi aktywnych kulturowo, twórców, artystów, dziennikarzy, kręgów uniwersyteckich, studentów, nawet licealistów. Potencjalnie ogromny rynek. – Ukazujemy się w około tysiącu egzemplarzy. Biorąc pod uwagę tylko liczbę studentów w Poznaniu, wydaje się że rynek jest bardzo szeroki. Niestety, odbiorca do którego się kierujemy, jest bardzo pasywny. To znaczy, że albo nie czyta prasy kulturalnej w ogóle, albo czyta ją bardzo powierzchownie.
Czy pisma z tego segmentu są dla siebie nawzajem konkurencją? – raczej nie – uważa redaktor naczelny „Czasu Kultury”. – Pomimo wszystko są skierowane do różnych czytelników, interesujących się różnymi dziedzinami sztuki i kultury. Poza tym przy tak niewielkich nakładach trudno mówić o konkurencji.
Monika Wojniak
Wybrane czasopisma poświęcone kulturze i sztuce w ofercie dystrybucyjnej Kolportera
„Twórczość”
Najstarsze polskie pismo literackie, ukazuje się od 1945 r., początkowo w Krakowie, później w Warszawie. Miesięcznik od 1994 r. do końca marca 2010 r. wydawany był przez Bibliotekę Narodową, a obecnie przez Instytut Książki. Profil „Twórczości” obejmuje przede wszystkim publikację i ocenę dzieł literackich przed ich ukazaniem się w druku, eseje poświęcone literaturze polskiej i światowej oraz polską prozę współczesną.
„Czas Kultury”
Dwumiesięcznik wydawany przez Stowarzyszenie Czasu Kultury. Pismo powstało w Poznaniu w 1985 roku w drugim obiegu. Podejmuje tematy związane z problemami współczesnej kultury i przedstawia je w szeroko pojętym kontekście społecznym. Każdy numer poświęcony jest osobnemu tematowi, np.: Blokowiska, Patriotyzm, Bezdomność, Islam patrzy na nas, Pogarda. Obok tekstów związanych z głównym tematem, pismo publikuje nową poezję i prozę, recenzje z książek i wystaw, rozmowy z pisarzami i artystami.
„Dialog”
Czasopismo literacko-artystyczne, którego tematyką jest dramaturgia współczesna (teatralna, radiowa i telewizyjna). Miesięcznik powstał w 1956 roku, wydawany jest w Warszawie, obecnie przez Instytut Książki. W każdym numerze drukowany jest dramat lub scenariusz, najczęściej jeszcze przed premierą teatralną lub telewizyjną. Pismo drukuje też eseje i felietony dotyczące sztuki dramatycznej oraz umieszcza przekłady dramatów obcych.
„Zeszyty Literackie”
Kwartalnik literacki, założony w 1982 roku i wychodzący najpierw w Paryżu, a od 1990 r. w Polsce. Stawia sobie za cel przyswojenie polskiemu czytelnikowi literatury powstałej na emigracji, scalenie literatury emigracyjnej i krajowej. „Zeszyty Literackie” przybliżają również najwybitniejszych pisarzy światowych. Zamieszczają teksty zarówno autorów już uznanych, laureatów nagrody Nobla, jak i twórców młodych, prezentują debiutantów.
„Ruch Literacki”
Dwumiesięcznik wydawany w Krakowie od 1960 roku przez Komisję Historyczno-Literacką Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytet Jagielloński. Pismo publikuje dyskusje, rozprawy, omawia różne zjawiska w kulturze literackiej.
„Książki. Magazyn do czytania”
Wydawany przez Agorę kwartalnik, który ma charakter popularnego magazynu. Publikuje teksty o pisarzach i literaturze, recenzje książkowe, prezentacje nowości ukazujących się w Polsce i na świecie.
„Art & Business”
Najstarszy magazyn łączący tematykę artystyczną i rynku sztuki, który od 2010 roku został wzbogacony o kolumny stricte biznesowe jak: wealth management, art banking, zarządzanie marką luksusową, czy sztuka w kreacji. Nadrzędną rolą miesięcznika jest dostarczanie unikatowej wiedzy z zakresu powyższych zagadnień oraz publikowanie zapowiedzi i recenzji z najciekawszych artystycznych wystaw z Polski i zagranicy. Pismo promuje sztukę współczesną jako nieodłączny element stylu życia.
„Ruch Muzyczny”
Czasopismo poświęcone muzyce poważnej wszystkich epok. Publikuje relacje z koncertów i festiwali, recenzje płyt i książek, eseje, felietony oraz artykuły dotyczące wszelkich aspektów muzyki poważnej. Do roku 2013 wychodził jako dwutygodnik. W październiku 2013 roku zmieniono formułę pisma na miesięcznik.
