Jesienią chętniej niż w innych porach roku sięgamy po książki czy prasę. Długie wieczory, jesienna, mokro-zimna pogoda nie sprzyjają wypoczynkowi na świeżym powietrzu, do łask więc wracają m.in. książki, krzyżówki, poradniki czy pisma dla najmłodszych, pomagające poradzić sobie z nudą. Z pewnością warto wykorzystać ten szczególny czas, by nadrobić zaległości w lekturze. A przy okazji poprawić ogólnopolskie statystyki czytelnictwa, które nie napawają optymizmem.
Według danych Krajowego Instytutu Mediów (KIM), pochodzących z badania założycielskiego, w ciągu ostatnich 12 miesięcy żadnej książki (zarówno drukowanej jak i w wersji elektronicznej), nie przeczytało 56 procent Polaków. Co najmniej jedną książkę prz,eczytało 44 procent badanych, w tym od jednej do dwóch książek przeczytało 16,4 proc. Polaków, od 3 do 4 książek – 10 proc. Pięć i więcej książek przeczytało w ciągu roku 17,5 proc. badanych.
– Przewaga osób nieczytających nad czytającymi może mieć różne przyczyny – nie wszystko można tłumaczyć sytuacją materialną i dostępnością, choć niższe czytelnictwo na wsi może wynikać z mniejszej dostępności. Znaczenie ma na pewno motywacja, idąca z różnych kierunków, także z obowiązku czytania lektur szkolnych. Najwięcej czytających obserwujemy bowiem w grupie osób 16-24 lata. Szkoda tylko, że nawyk czytania słabnie wraz z wiekiem. I tutaj można dywagować, czy wynika to z niewystarczających zachęt, czy braku nawyku kształtowanego w domu, przez obserwację rodziców czy też lektury szkolne nie są zachęcające, wciągające. Drugą grupą socjodemograficzną o najwyższym wskaźniku czytelnictwa są osoby z wykształceniem wyższym, u których nawyk czytania i kompetencje do wyszukiwania ciekawych lektur mogą być wyższe i bardziej utrwalone – komentowała wyniki badań Maja Kurzelewska, dyrektor Departamentu Badań i Analiz Krajowego Instytutu Mediów.
Poszukiwania czytelnika
Wyniki analiz Krajowego Instytutu Mediów są bardzo zbliżone do badań Biblioteki Narodowej, która regularnie sprawdza stan czytelnictwa w Polsce. Dane są niestety alarmujące – jako społeczeństwo czytamy dramatycznie mało. Czytanie jako preferowaną formę spędzania wolnego czasu wskazuje zaledwie co dziesiąty Polak. Z danych BN wynika, że w okresie od kwietnia 2021 do marca 2022 tylko 38 procent Polaków przeczytało przynajmniej jedną książkę. To oznacza, że zdecydowana większość obywateli naszego kraju nie czyta. W światowym rankingu czytelnictwa zajmujemy 17. miejsce, wyprzedzają nas np. Hindusi, Tajowie, Chińczycy, Szwedzi, Francuzi czy Węgrzy.
Odrobinę optymizmu daje jedynie wzrost czytelnictwa polskich nastolatków. Aż 72 proc. z nich jest czytelnikami książek (60 proc. w 2021 r.), a 18 proc. deklaruje czytanie siedmiu i więcej książek (wzrost o 5 proc w stosunku do poprzedniego roku). Z pewnością ma na to wpływ obowiązkowe czytanie lektur szkolnych, ponieważ z wiekiem nawyk czytania u części młodych osób zanika.
„Odnotowany w 2020 roku niewielki wzrost czytelnictwa nie stał się początkiem trendu wzrostowego. Ograniczenia pandemiczne przyniosły w pierwszym roku pandemii nieco większe zainteresowanie czytaniem, a w drugim – zauważalne zmęczenie. Ta sytuacja trwa. Książki w postaci papierowej lub cyfrowej czytają przede wszystkim osoby najlepiej wykształcone i uczące się (58% absolwentów szkół wyższych, 14% osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym). Tak, jak w poprzednich latach, kobiety czytają książki częściej niż mężczyźni, a różnica ta jest wciąż bardzo wyraźna (odpowiednio 42% i 26%). W jesiennym badaniu lekturę co najmniej jednej książki w ciągu ostatnich 12 miesięcy zadeklarowało 34% respondentów w wieku co najmniej 15 lat, co daje taki sam wynik jak w listopadzie roku 2021. W szerszej perspektywie odsetek czytelników książek nie zmienia się w sposób statystycznie istotny od 2015 roku” – czytamy w opisie raportu Biblioteki Narodowej.
A jak na tym tle wypada czytelnictwo prasy? Tu dane są nieco lepsze. Według Polskich Badań Czytelnictwa sięganie po gazety lub czasopisma przynajmniej raz na kwartał deklaruje 65,7 procent Polaków. To dokładnie 24 miliony czytelników. Zasięg prasy jest też potężny – badania PBC dowodzą, że dociera do 85 procent Polaków w wieku 15-75 lat.
Najwięcej osób czytających prasę można znaleźć w grupie „młodych seniorów” (wiek: 55-64 lata), w której po gazety i czasopisma sięga ponad 75 procent. Odwrotnie niż w przypadku książek zdecydowanie mniej czytają nastolatkowie, a więcej dorośli. Chociaż nawet w najmłodszej grupie wiekowej, czyli 4-9 lat zanotowano ponad 24-procentowy odsetek czytelników. To efekt bardzo bogatej oferty prasy dla dzieci.
Zarówno rynek książki, jak i prasy żyje dzięki czytelnikom, nic więc dziwnego, że poszukiwania nowych to proces stały. Jesień sprzyja tym poszukiwaniom w sposób szczególny – potwierdzono, że w tym okresie najchętniej sięgamy po ciekawą lekturę, więcej czasu poświęcamy na studiowanie informacji i porad w gazetach oraz czasopismach. Zdecydowanie częściej kupujemy również pisma dla najmłodszych i zachęcamy ich do czytania. Powód jest oczywisty.
Dzieci się nudzą…
Deszcz, chłód, krótsze dni i podwyższone zagrożenie zachorowaniem na grypę – te atrybuty jesienie zdecydowanie nie zachęcają do zabaw na powietrzu. Dzieci spędzają więc więcej czasu w domu, a rodzice starają się zorganizować im wolny czas. Najlepiej w sposób na tyle zajmujący, aby samemu móc skorzystać z chwili relaksu. I tu z pomocą przychodzą wydawcy czasopism dla dzieci, którzy zawsze mają dla swoich czytelników ciekawą ofertę.
– Znaczenie aktywności dla rozwoju i dobrostanu dzieci jest nieocenione, ale jesienią niestety czasem ciężko realizować ją na świeżym powietrzu. Lektura z pewnością nie zastąpi zabaw ruchowych, ale może być jej wartościową alternatywą. A do czytania warto proponować dziecku czasopisma z ich ulubionymi bohaterami, ponieważ oprócz lektury w postaci komiksu czy opowiadania, w magazynach najmłodsi znajdą też sporo materiałów edukacyjnych, kolorowanek czy inspiracji DIY. Warto dodać, że niektóre zabawki dołączane do naszych czasopism można wykorzystywać podczas zabaw ruchowych czy to w domu, czy na świeżym powietrzu – przekonuje Agnieszka Nyc, specjalista ds. marketingu czasopism w wydawnictwie Story House Egmont.
Jakie niespodzianki dla najmłodszych czytelników szykuje tegorocznej jesieni wydawnictwo? – Jak co roku, jesienne wydania naszych czasopism zawierają mnóstwo motywów związanych z tą porą roku. Pamiętajmy, że jesień to nie tylko niesamowite kolory, kasztany i spadające liście. To również Halloween, które od kilku lat jest w Polsce, zwłaszcza wśród najmłodszego pokolenia, hucznie obchodzone. W naszych magazynach – czy to w treści, czy w dołączonych gadżetach – nie zabraknie dekoracji i motywów związanych z tym świętem. Na przykład w magazynie „Kaczor Donald” (numer 7/2023) fanki i fani najsłynniejszego kaczora świata znajdą halloweenowego Ducha-Zgnieciucha, który może posłużyć jako antystresowa zabawka do zgniatania lub dekoracja halloweenowa. Dla tej samej grupy odbiorców przygotowaliśmy wydanie „Gigant Poleca Extra. Halloween” (nr 7/2023) z jesienno-halloweenowymi przygodami bohaterów z Kaczogrodu i Myszogrodu. W magazynie „Cartoon Network” (6/2023) dzieci znajdą halloweenowe komiksy, zagadki i zadania do wykonania, a dołączone do magazynu mocolina i potworniaki uprzyjemnią tę zabawę. Tegoroczna jesień to również wielkie święto fanek i fanów Psiego Patrolu, z uwagi na kolejny kinowy film z dzielnymi pieskami w rolach głównych. Specjalnie dla nich przygotowaliśmy filmowe wydanie specjalne magazynu „Psi Patrol” (5/2023), w którym znajdą mnóstwo ciekawostek i motywów związanych z filmem „Psi Patrol: wielki film”. Również w magazynie „Psi Patrol” 11/2023 miłośniczki i miłośnicy ekipy Rydera znajdą sporo filmowych przygód i zadań zachęcających do kreatywnej zabawy – odpowiada Agnieszka Nyc.
Na naszym rynku ukazuje się obecnie bardzo szeroki wybór książek i czasopism dla najmłodszych. Odpowiednią pozycję można znaleźć praktycznie dla każdego przedziału wiekowego. I mieć pewność, że okaże się wciągającą formą spędzania wolnego czasu.
– Książka jest doskonałym towarzyszem przez cały rok, niezależnie od pory roku czy pogody. Można ją czytać w domu, w parku, w podróży, wszędzie tam, gdzie jest na to czas i ochota. Proces czytelniczy nie wyklucza również aktywności fizycznej, a wręcz odpowiednio dobrana książka może zachęcić dziecko do zabaw ruchowych. W ofercie Media Service Zawada znajdują się książki z kolorowankami, zdrapkami, flamastrami, kredkami, farbkami i innymi atrakcyjnymi dodatkami. Szczególnie absorbujące najmłodszych i zachęcające do nauki przez zabawę są zestawy edukacyjne ze świnką Peppą (nowa linia „Uczę się z Peppą”), bohaterami Psiego Patrolu. Już nawet najprostsze książki z aktywnościami oraz naklejkami jak „Świnka Peppa Chrum, Chrum” i czytanki potrafią zająć młodych czytelników na wiele godzin niezależnie od aury – mówi Kinga Zarzycka, dyrektor wydawniczy w Media Service Zawada. – W ofercie Media Service Zawada zawsze znajdują się atrakcyjne nowości. W tym roku dzieci na pewno docenią linię książek nawiązujących do kinowej wersji ukochanego serialu „Psi Patrol”, który swoją premierę ma w październiku. W naszych książkach poruszamy wiele istotnych dla dzieci tematów, w tym również te dotyczące zmian pór roku. Uczymy między innymi, jak cieszyć się jesiennym parkiem wraz z ulubionymi bohaterami, ale również jak ciekawie spędzić wspólnie czas z rodziną w domu na pracach artystycznych, układaniu puzzli lub rysowaniu, do czego potrzeba tylko trochę dobrego humoru i publikacji Media Service Zawada – dodaje.
Dorośli szukają inspiracji
Oczywiście rynek prasowy nie zapomina o dorosłych czytelniczkach i czytelnikach. Dla nich specjalną ofertę przygotowali wydawcy czasopism i magazynów.
– Pachnące miodem ciasto, pyszna kawa, miękki koc i ulubiony magazyn do poczytania – to idealny zestaw na jesienne wieczory. Chcielibyśmy, by każda z naszych Czytelniczek mogła regularnie fundować sobie taki seans. Stąd nie tylko dostosowane do pory roku przepisy na pyszności i wzmacniające, aromatyczne mikstury, ale też dodatkowa porcja krzyżówek i rozrywki, czy podnoszące na duchu porady psychologiczne. I choć są rzeczy, których nie przeskoczymy (nastrajająca depresyjnie aura czy coraz krótsze dni), staramy się z Czytelniczkami chwytać te dobre chwile. Dosłownie – mówi Diana Ożarowska-Sady, redaktor naczelna dwutygodników poradnikowych w Wydawnictwie Bauer. – W „Przyjaciółce” nr 22/2023 (w sprzedaży do 8 listopada) piszemy np. o terapeutycznym działaniu Dzienniczka wdzięczności (i tym, jak go prowadzić, by pozytywnie się nastrajać oraz doceniać drobiazgi), w „Tinie” prezentujemy inspirujące do działania historie kobiet, a w „Pani Domu” skupiamy się na bardzo konkretnych poradach. I to już od pierwszej strony – której nazwa nie bez powodu zaczyna się od „Dzień dobry”. A jeśli ktoś nadal ma problem z tym, by złapać dystans, proponujemy, by jakimś cudem jednak wygospodarował dla siebie chwilę. Co wtedy robić? My zapraszamy do lektury – dodaje.
– Układając plan jesiennych numerów, zależało nam na stworzeniu inspirujących materiałów, które dodadzą czytelniczkom „Twojego Stylu” energii, gdy mniej będzie jej w jesiennej rzeczywistości wokół. Stąd m.in. blok materiałów poświęconych radości w listopadowym numerze „Twojego Stylu” („Akademia Emocji: Radość” oraz wywiad z Ewą Woydyłło „Lekcja dobrego humoru” czy „Proste sposoby na dobry nastrój” – wywiad z prof. psychologii Olivią Remes w „Twoim Stylu” 12/2023). Oraz wiele wspierających materiałów w dziale psychologii, m.in. „Moc samowspółczucia”, autorstwa psycholog Jagny Kaczanowskiej („Twój Styl” 11/2023) czy rozmowa z prof. psychologii Agatą Gąsiorowską, poświęcona hojności („Twój Styl” 12/2023): o tym, jak szczodrość wspiera nie tylko tych, którzy jej doświadczają, ale i tych, którzy potrafią się dzielić. Wątek dobroczynności rozwijamy też w wywiadzie z Katarzyną Zielińską („Twój Styl” 11/2023), która w tym roku zdobyła tytuł „Gwiazdy dobroczynności” oraz w raporcie „Dobre pomaganie” („Twój Styl” 12/2023). Polecamy też ciekawe teksty o współczesnych zjawiskach takich jak randkowanie w sieci (wywiad z Michałem Lew Starowiczem – „Twój Styl” 11/2023) czy praca on-line i związane z nią wyzwania („Pokonaj stres informacyjny” i „Jak zrobić pierwsze wrażenie na spotkaniu on-line” – „Twój Styl” 11/2023). Mamy też blok „wywiadów energetycznych” ze znanymi kobietami: Kinga Preis – o znajdowaniu radości życia w każdych okolicznościach, Beata Ścibakówna – o tym, jak życiowe trudności pomogły jej w poznaniu i zaakceptowaniu siebie. Iza Kuna – o tym, ile można dokonać, gdy pokonuje się obawy z hasłem „bój się i rób” („Twój Styl” 12/2023). Gabriela Muskała – o tym, ile energii daje wyzwolenie się z kompleksów i przymusu zadowalania innych swoich kosztem – opowiada Anna Jasińska, edytorka „Twojego Stylu” (Wydawnictwo Bauer).
Oczywiście – jak zapowiada Anna Jasińska – w tym jesiennych wydaniach magazynu czytelniczki i czytelnicy znajdą również szereg innych, ciekawych materiałów, m.in. o patriotyzmie kobiet, wyjątkowych Polkach, które odegrały znaczącą rolę w historii czy blok tekstów o dobrym humorze, radości i hojności.
– Jesień to też czas wspominania bliskich zmarłych, a tym samym refleksji o sensie życia. Chcemy w związku z tym zwrócić uwagę na reportaż „Gdy milknie serce”, poświęcony temu, jak w świadomy, dojrzały sposób żegnać bliskie nam osoby. I jak dobrze rozmawiać o śmierci, by nie stała się tematem tabu, który budzi wyłącznie lęk. Tekst zawiera opis wielu ciekawych zjawisk, ruchów społecznych i psychologicznie omówionych podejść poświęconych mądremu traktowaniu końca życia. O wartościach, które sprawdzają się w każdych okolicznościach, mówią też w wywiadach Maciej Stuhr i Mateusz Kościukiewicz – dodaje Anna Jasińska.
KINGA SZYMKIEWICZ
DARIUSZ MATEREK
